موضوع:طرح       

عنوان: بررسی نیازهای آموزشی معلمان مدارس ابتدایی

محقق:محمد رضا بدرام

چکیده

 بیان مسئله:

آموزش و پرورش دوره ابتدایی بعنوان اولین دوره آموزش عمومی وظیفه دارد، دانش آموزان را برای ورود به زندگی اجتماعی آماده نماید. با توجه به ویژگیهای دانش آموزان در این دوره نقش معلمان ابتدایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لازم است معلمان این دوره اطلاعات وسیعی در زمینه روانشناسی تربیتی، روانشناسی رشد، کلیات روشها و فنون تدریس، رسانه ها و مواد آموزشی، مشاوره و راهنمایی، سنجش و اندازه گیری و مفاهیم علمی مربوط به هریک از مواد درسی دوره ابتدایی داشته باشند.

بررسی نتایج تحقیقات انجام شده در خصوص میزان دانشها، توانایی و نگرش های آموزشی-شغلی معلمان دوره ابتدایی بیانگر این واقعیت است که تسلط همه جانبه معلمان این دوره در زمینه های تربیتی و تخصصی حرفه خویش به میزان مطلوب فراهم نمی باشد.

اهداف پژوهش:

الف-اهداف اصلی: شناسایی اولویت های مربوط به نیازهای آموزشی معلمان به منظور فراهم سازی بخشی از اطلاعات مورد نیاز جهت توسعه و تقویت آموزش و پرورش دوره ابتدایی.

ب-اهداف فرعی: فراهم سازی بخشی از اطلاعات مناسب پیرامون نیازهای آموزشی

معلمان ابتدایی در راستای:

1- تعیین اولویتهای مربوط به نیازهای آموزشی-تربیتی معلمان

2- تعیین اولویتهای مربوط به نیازهای آموزشی-تخصصی معلمان

3- تهیه و تدوین مواد آموزشی مورد نیاز دوره های آموزشی حین خدمت معلمان

4- افزایش کارآیی دوره های دانش افزایی کوتاه مدت معلمان از طریق ارائه موضوعات تربیتی و تخصصی متناسب با سطح نیاز معلمان

سؤالات تحقیق:

الف-سؤال اصلی: نیازهای آموزشی معلمان مدارس ابتدایی استان به ترتیب اولویت کدامند؟

ب-سؤالات فرعی:

1- نیازهای آموزشی معلمان مدارس ابتدایی  به تفکیک مدارک مختلف تحصیلی(دیپلم، فوق دیپلم و لیسانس) به ترتیب اولویت کدامند؟

2- نیازهای آموزشی معلمان مدارس ابتدایی به تفکیک جنسیت (مرد و زن) به ترتیب اولویت کدامند؟

3- نیازهای آموزشی معلمان مدارس ابتدایی  به تفکیک سنوات مختلف آموزشی به ترتیب اولویت کدامند؟

4- نیازهای آموزشی معلمان مدارس ابتدایی  به تفکیک محل خدمت (شهر-روستا) به ترتیب اولویت کدامند؟

5- نیازهای آموزشی معلمان مدارس ابتدایی در ابعاد تربیتی و تخصصی به ترتیب اولویت کدامند؟

6- نیازهای آموزشی معلمان مدارس ابتدایی  به تفکیک پایه تحصیلی به ترتیب اولویت کدامند؟

7- نیازهای آموزشی معلمان مدارس ابتدایی در مناطق پنجگانه استان (مرکز، شمال، شرق، غرب، جنوب) به ترتیب اولویت کدامند؟

پیشینه تحقیق:

1- نتایج تحقیقی که توسط امان ا... صفوی در سال (1376) انجام شده نشان می دهد:

1- نیازهای آموزشی معلمان در قالب نوعی برنامه توسعه دانش و اطلاعات به ترتیب اولویت در مواد درسی دینی، علوم تجربی، کلیات روشها و فنون تدریس، ارزشیابی، فارسی، علوم تجربی و ریاضی قرار می گیرد.

2- نتایج در مجموع حاکی از پایین بودن سطح دانش آموزگاران، تفاوت معلومات آنها در موضوعات درسی و متفاوت بودن سطح دانش معلمان در استانهای مختلف است.

3- به طور کلی نگرش کارکنان در جهت مثبت است ولی کاملا" مطلوب نیست.

4- نگرش معلمان در مقایسه با دبیران و دفترداران در سطح پایین تری قرار دارد.

2- نتایج تحقیقی که توسط عبدا... پوربهی و همکاران در سال (1373) انجام شده نشان می دهد:

1- معلمان دوره ابتدایی به دانش بیشتر و تازه نیاز دارند.

2- بین میزان آشنایی معلمان با مفاهیم تربیتی و تخصصی و نوع مدرک تحصیلی رابطه معنادارای وجود دارد. هرچه مدرک تحصیلی بالاتر باشد، اطلاعات معلمان درباره مفاهیم علمی هر درس و روش تدریس مربوط نیز افزایش می یابد.

3- نتایج تحقیقی که در سال (1374) بعنوان پایان نامه کارشناسی ارشد توسط قهرمان عباس زاده انجام شده نشان می دهد:

1- عده زیادی از معلمان در مورد بکارگیری وسایل آموزشی، روشها و فنون تدریس و ... اطلاعات و مهارت چندانی ندارند.

2- اکثریت آنها اجرای روشهای نوین آموزشی را غیر ممکن دانسته و یا غیر مفید تلقی می کنند.

4- نتایج تحقیقی که توسط آریان دوست در سال 1375 انجام شده نشان می دهد:

داده های این تحقیق به صورت آزمون کتبی متشکل از سؤالات دروس تربیت معلم با رشته تدریس معلمان بوده است و نتایج زیر بدست آمده است.

1- بین نوع مدرک تحصیلی معلمان ، میزان معلومات ایشان از مفاهیم درسی رابطه معناداری وجود دارد به طوری که معلمان دارای مدرک تحصیلی بالاتر دارای نمرات بالاتری بوده اند.

2- میانگین نمرات معلمان در تمام دروس این آزمون کمتر از 10 بوده است.

3- میانگین نمرات معلمانی که دوره دانش افزایی حین خدمت شرکت کرده اند به تناسب شرکت در این کلاسها افزایش یافته است.

4- بین میزان آگاهی معلمان از مفاهیم درسی و سنوات خدمت آموزشی ایشان رابطه معناداری وجود ندارد.

5- بین میزان نمرات کسب شده معلمان در دروس مختلف تفاوت معناداری وجود دارد.

5- نتایج پژوهش دیگر که در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد توسط حیدر تورانی انجام شده نشان می دهد:

1- نتایج بدست آمده تأکید کننده طبقه بندی نیازهای مازاد در بین مدیران معلمان زن بوده است در حالی که ترتیب اهمیت و ترجیح نیازها بین معلمان مرد بیشتر از معلمان زن می باشد.

2- کمبود یا فقدان نیازهای مادی معلمان مرد بیشتر از معلمان زن می باشد.

3- امنیت شغلی در میان معلمان و مدیران مرد از قدرت بیشاری نسبت به مورد مشابه در معلمان و مدیران زن برخوردار است.

4- نیاز خود یابی یا خود شکوفایی در مدیران و معلمان مرد بیشتر از زنان می باشد.

6- تحقیق دیگر توسط آقای شریعت دلجو در سال 1374 انجام شده است.

در این تحقیق، ابزار جمع آوری اطلاعات دو فقره پرسشنامه رضایت شغلی (بریفلیدوروث) ارضا نیاز کارکنان بوده است و نتایج نشان می دهد که :

1- کمبود مسائل مادی و اقتصادی و ایمنی در معلمان نسبت به سایر گروهها بیشتر است.

2- نیاز اجتماعی یا تعلق و وابستگی از نیازهای غالب و ارضا نشده جمعیت مورد پژوهش است.

3- زنان نسبت به مردان از شغلشان راضی ترند.

4- کمبود مسائل مادی و ایمنی در زنان (معلم) ناراضی بیش از گروه زنان راضی می باشد لیکن در مردان راضی و ناراضی تفاوت معنادارای در اهمیت نیازها مشهود نمی باشد.

7- در تحقیق دیگری که توسط امام جمعه زاده در سال 1373 انجام شده است نتایج نشان می دهد که:

1- رؤسا، وظایف یک رئیس را عمدتا" برنامه ریزی، اعمال نظارت، ایجاد هماهنگی، انجام ارزشیابی سازماندهی و ایجاد محیطی پویا و مناسب می دانند.

2- آگاهی در باره مسائلی از قبیل نحوه مدیریت، قوانین، آیین نامه ها، اهداف و سیاستها، نحوه برنامه ریزی وضعیت نیروها برای رؤسا ادارات ضروری می باشد. و این موارد از مهمترین مشکلات رؤسای ادارات در مسیر تحقق هدفهای سازمانی می باشد.

3- رؤسا مهارتهای لازم برای یک رئیس را عمدتا" مهارت در سخنوری، مهارت در قانع سازی و تفهیم، مهارت در برنامه ریزی و مهارتهای فنی، ارتباطی و ادراکی می دانند.

علاوه بر تحقیقات فوق در این پژوهش سه تحقیق دیگر در مورد رضایت شغلی معلمان بعنوان پیشینه مطرح شده است.

روش تحقیق:

تحقیق حاضر از نوع توصیفی-زمینه یابی می باشد که معمولا" در مطالعات ترتیبی بکار گرفته می شود.

جامعه آماری ، حجم نمونه و روش نمونه گیری:

جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه معلمانی می شود که در سال تحصیلی 78- 77 به طور تمام وقت در مدارس ابتدایی استان به تدریس اشتغال دارند. تعداد این معلمان در مجموع 39407 نفر می باشند.

حجم نمونه: شامل 2000 نفر از معلمان مدارس ابتدایی می باشد که از مجموع 2300 پرسشنامه ارسالی 2015 پرسشنامه جمع آوری شده است.

روش نمونه گیری: خوشه ای چند مرحله ای و همچنین روش نمونه گیری طبقه ای استفاده شده است.

نتایج تحقیق:

1- در سطح کل استان، در بخش نیازهای آموزشی-تربیتی توسعه دانش و مهارت در زمینه کاربرد وسایل آموزشی بعنوان اولین نیاز آموزشی معلمان مدارس ابتدایی مطرح شده است.

2- در بخش نیازهای آموزشی-تخصصی آشنایی بیشتر با روش تدریس هنر بعنوان اولین اولویت نیازهای آموزشی معلمان محسوب می شود.

3- در بخش نیازهای آموزشی-تربیتی، کاربرد کیتهای ریاضی و علوم، آشنایی با ویژگی های دانش آموزان، شیوه های حل مشکلات یادگیری، روشهای تهیه و تولید مواد آموزشی و شیوه های حل مشکلات رفتاری دانش آموزان به ترتیب اولویت دوم تا ششم مطرح شده اند.

4- در بخش نیازهای آموزشی-تخصصی، آشنایی با روش تدریس استاد، روش تدریس تربیت بدنی، روش تدریس قرآن، روش تدریس ریاضیات به ترتیب اولویت دوم تا ششم را تشکیل می دهند.

پیشنهادهای تحقیق:

1- طراحی دوره های آموزشی ضمن خدمت بر اساس رویکردمختلف آموزش ضمن خدمت کارکنان به منظور تقلیل سطح نیازهای آموزشی معلمان.

2- ایجاد دوره های آموزشی در قالب رویکردهای حضوری، نیمه حضوری، استان، منطقه ای

3- افزایش ساعات آموزش محتوی درس تکنولوژی آموزش و تدریس هنر در دوره های آموزش حین خدمت.

4- افزایش غنای محتوایی کتب دوره های تربیت معلم.

5- تهیه محتوای ویژه برای آموزش حین خدمت معلمان در زمینه های تربیتی.

6- تهیه دفترچه راهنمای آموزشی، برای کاربرد مواد و وسایل آموزشی مختلف که به نوعی در دوره ابتدایی کاربرد دارند.

7- توجه به نیازهای آموزشی معلمان به تناسب شدت نیاز اعلام شده و برنامه ریزی برای برطرف کردن این نیازها.

8- برگزاری نمایشگاههای دائمی از وسایل آموزشی و ترغیب معلمان به بازدید معلمان از این واحدها.

9- ایجاد هماهنگی بیشتر بین معلمان در سطح آموزشگاه و منطقه به منظور تعیین و کاربرد راهبردهای آموزشی.